Najczęściej otrzymuję zapytanie, jakie zioła najlepsze są o na stres, niedoczynność tarczycy i zdrowe kości. Zanim przejdę do sedna, zrobię krótkie powtórzenie.
Czym są adaptogeny?
To grupa ziół i substancji, które pomagają organizmowi dostosować się do różnych stresorów, zarówno fizycznych, jak i emocjonalnych. Mają one właściwości regulujące, które pomagają wzmocnić odporność organizmu na stres i przywrócić równowagę.
Wybór programu wsparcia adaptogenami prowadzi zielarz – fitoterapeuta. W zależności od indywidualnych potrzeb i stanu zdrowia i jego kondycji dopiera rodzaj adaptogenu. Dla przykładu Ashwagandha (Withania somnifera) jest znana ze swoich właściwości przeciwdziałania stresowi. Przez kilka tysięcy lat, zwłaszcza w medycynie ajurwedyjskiej leki z Withania były stosowane w leczeniu takich schorzeń jak reumatyzm, osłabienia pamięci i ogólne wyczerpanie. Nazywaną ją „Vajigandha”, co znaczy dosłownie – „ta co pachnie koniem”. Nazwa pochodzi od mocy, którą przypisuje się temu, co zażywana tę roślinę. Daje bowiem siłę i zdrowie konia.
Obecnie zidentyfikowano w korzeniu ponad 80 związków, warunkujących wielokierunkowe działanie. Badania potwierdziły jak do tej pory działanie: przeciwnowotworowe, cytotoksyczne, antybiotyczne, przeciwzapalne. Do innych należą: obniżające poziom cholesterolu. uspakajające i nasenne. W literaturze wymienia się coraz częściej również jako surowiec liście (lub ziele) jako środek na rany.
Obecnie wiadomo, że suche ekstrakty z Withania w odpowiednich dawkach przez okres kilku tygodni, wiążą serotoninę. Pozwala to na zwiększeniu koncentracji, lepszym uczeniu się, poprawieniu samopoczucia. Sitoindozydy zawarte w surowcu działają przeciwstresowo. Wyciągi z Withania działają adaptogennie, podnoszą poziom syntezy tlenku azotu.
Gdy dobieram długość trwania terapii, biorę pod uwagę kwestie nie tylko zdrowia ale też ogólnego samopoczucia, w tym nastroju. Naukowcy dowiedli bowiem, że wyciągi z Withania działają przeciwlękowo i przeciwdepresyjnie. Co ciekawe, może także pomóc przy obrzękach, gdyż zwiększa wydalanie z ustroju sodu. Głównie polecana jest w niedoczynności tarczycy. Podkreślam jednak, że można stosować ją tylko za zgodą lekarza prowadzącego.
Adaptogeny zwiększają możliwości adaptacji organizmu do środowiska
Tak jest także w przypadku rośliny o nazwie żywokost lekarski (Symphytum officinale L.) Żywokost stosowany jest od starożytności w przypadkach oparzeń, ran i dla wzmocnienia układu kostnego. Nazywany bywa kosztywałem lub „żywym gnatem”. Uznanym surowcem faramceutycznym jest korzeń żywokostu, który osiąga nawet 80 cm długości. W przekroju ma kolor bursztynowy lub biały.
Żywokost posiada adaptogenne właściwości ze względu na zawartość dużej ilości biologicznie aktywnych związków chemicznych: alantoina, flawonoidy, garbniki i polisacharydy. Te substancje są odpowiedzialne za działanie przeciwzapalne, gojenie ran, regenerację tkanek i ochronę komórek. W składzie znajdujemy także sole mineralne, olejki eteryczne oraz cenne alkaloidy pirolizydynowe (m.in. echimidynę, likopsaminę i symfytynę). W tym miejscu nadmienię, że są to substancje toksyczne i niebezpieczne dla zdrowia lub życia. Żywokost stosujemy na zewnątrz bezpośrednio na skórę.
Z żywokostu można przygotować cenną maść lub mazidło o właściwościach przeciwbólowych. Polecana jest dla osób cierpiących na RZS (reumatoidalne zapalenie stawów) oraz przy bólach zwyrodnieniowych czy nawet złamanych kościach (stąd nazwa). Masowanie obolałych miejsc daje ulgę i działa kojąco, regenerująco. Masaż na mazidle z żywokostu może zmniejszać ból i napięcie. Stosujemy przy bólach kolan, barków, bólu łydek czy kręgosłupa.
Czy można „przedawkować adaptogeny?”
Zgodnie ze znaną od wieków zasadą Paracelsusa każdy lek może być trucizną, a każda trucizna – lekiem. Różni je tylko dawka. Adaptogeny są jednak wielką nadzieją medycyny zachodniej. Są nadal w trakcie badań w wielu ośrodkach na całym świecie.
Adaptogenne właściwości substancji roślinnych budzą zainteresowanie badaczy zajmujących się dziedziną gerontologii, czyli nauką o procesach starzenia się.
Żywokost jest często stosowany w celu przyspieszenia procesu gojenia skóry, ran, skręceń, siniaków i innych urazów. Ma właściwości łagodzące i przeciwzapalne, które pomagają w redukcji stanów zapalnych i bólu. Stosowanie żywokostu może również wspomagać regenerację tkanek, co przyspiesza proces gojenia.
Warto jednak zauważyć, że żywokost może być również toksyczny dla wątroby, a jego stosowanie wewnętrzne powinno być ograniczone. Ważne jest, aby pamiętać, że każdy organizm jest inny. Właśnie dlatego adaptogen, który działa dobrze dla jednej osoby, niekoniecznie będzie odpowiedni dla innej. Przed rozpoczęciem suplementacji adaptogenami lub zastosowaniem ich w celach zdrowotnych, zawsze zaleca się skonsultowanie się z lekarzem.
Włączenie ziołolecznictwa, a w tym adaptogenów, w obszar integracji – complementary and alternative medicines (CAMs) jest na świecie bardzo powszechne. Korzysta z nich około 80% ludzkości co sprawia, że z definicji zioła przestają być alternatywnymi dziedzinami medycyny profilaktycznej.
Weronika Ławniczak
Zielarz-fitoterapeuta
Terapeuta medycyny zintegrowanej